«Η ζήτηση για οικιακή εργασία, οδηγεί ενδεχομένως στην εγκατάλειψη και κακοποίηση σε κάποιες περιπτώσεις, των ηλικιωμένων συμπολιτών μας, στην εκμετάλλευση των διαδικασιών του κράτους από οργανωμένα κυκλώματα εμπορίας προσώπων και ενδεχομένως στην εκμετάλλευση των ιδίων των κοπέλων οικιακών βοηθών υπηκόων τρίτων χωρών, που εγκαταλείπουν την Κύπρο», κατάγγειλε η βουλεύτρια του Δημοκρατικού Συναγερμού Ρίτα Σούπερμαν, φέροντας στον δημόσιο διάλογο, το πολυδιάστατο ζήτημα της θυματοποίησης δύο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, των οικιακών βοηθών-φροντιστριών και των ηλικιωμένων εργοδοτών τους, ουσιαστικά λόγω κρατικών ανεπαρκειών!
Η κυρία Σούπερμαν μιλούσε στη συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας στις 19 Νοεμβρίου 2024, με θέμα την εγκατάλειψη της εργοδοτικής στέγης από αλλοδαπές οικιακές βοηθούς, που ενέγραψε για συζήτηση μαζί με τους άλλους συναδέλφους της του ΔΗΣΥ, μέλη της Επιτροπής, βουλευτές Δημήτρη Δημητρίου, Φωτεινή Τσιρίδου και Ονούφριο Κουλλά. Σε σχετική ανακοίνωση ο ΔΗΣΥ αναφέρει ότι «σκοπός μας είναι να αρχίσει η συζήτηση για το τεράστιο αυτό ζήτημα, το οποίο εμπλέκει ενέργειες σχεδόν όλων των υπουργείων και να εντοπιστούν και να αναγνωριστούν όλα τα κενά». Προστίθεται στην ανακοίνωση, ότι «μετά το πέρας των συζητήσεων, αναμένουμε από την κυβερνητική πλευρά να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, ως προς την προστασία των εργοδοτών, ηλικιωμένων και μη, αλλά και των οικιακών εργαζομένων, που ενδεχομένως καταλήγουν στη θυματοποίηση από οργανωμένα κυκλώματα».
Θύματα εμπορίας ανθρώπων
«Κάποιες από αυτές τις κοπέλες, όταν εξασφαλίσουν τη θεώρηση εργασίας τους, εγκαταλείπουν τους εργοδότες τους και εξαφανίζονται», είπε η Ρίτα Σούπερμαν μιλώντας ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας. Πρόσθεσε ότι «κάθε εργοδότης πληρώνει περίπου 1800 ευρώ για να εξασφαλίσει τις υπηρεσίες μιας οικιακής βοηθού, αλλά η ανάγκη γι’ αυτές τις υπηρεσίες σήμερα στην Κύπρο, είναι πολύ μεγάλη και είναι και η μόνη λύση, ιδιαίτερα για πολλούς ηλικιωμένους, αφού η διαμονή τους σε οίκους ευγηρίας, ή σε κέντρα αποκατάστασης, είναι οικονομικά ασύμφορη. Μερικές από τις οικιακές βοηθούς που εγκαταλείπουν τους εργοδότες τους, προτιμούν να παραμένουν παράνομα στην Κύπρο, για να εργάζονται ως καθαρίστριες σε αριθμό οικιών και με τον τρόπο αυτό, να έχουν μεγαλύτερες απολαβές. Άλλες, εγκαταλείπουν τη Δημοκρατία για να εργαστούν σε άλλες χώρες – και σε σχέση με αυτό, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι π. χ. μία κοπέλα από το Νεπάλ, που έρχεται για πρώτη φορά στην Κύπρο, έχει τις διασυνδέσεις και κανονίζει μόνη της, ταξίδι στην Πορτογαλία, ή σε άλλη χώρα, διευθετώντας όλα τα διαδικαστικά. Προφανώς, εδώ έχουν ρόλο τα παράνομα κυκλώματα που τις στρατολογούν, τις φέρνουν στην Κύπρο και όταν εξασφαλίσουν τα σχετικά έγγραφα, τις βοηθούν να εγκαταλείψουν τη Δημοκρατία, είτε μέσω κατεχομένων, είτε κανονικά από τα αεροδρόμια μας.
Από την άλλη, πολλά ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας, συνεργάζονται με γραφεία ή πράκτορες στη χώρα καταγωγής, τα οποία εντοπίζουν τις «δυνητικές» οικιακές βοηθούς, που στη συνέχεια εξασφαλίζουν την είσοδο τους στη Δημοκρατία. Ο ρόλος των συνεργατών αυτών, θα πρέπει να εξεταστεί μέσα στα πλαίσια της στρατολόγησης των οικιακών βοηθών και της μετέπειτα μεταφοράς τους σε άλλες χώρες, που πιθανόν καταλήγουν ως θύματα εμπορίας ανθρώπων. Πολλοί από αυτούς τους συνεργάτες, είναι οι άμεσα εμπλεκόμενοι».
Υπηρεσίες φροντίδας και εργασιακή εκμετάλλευση
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, τα τελευταία 3 χρόνια καταγράφηκαν στο νησί, περίπου 3 χιλιάδες περιπτώσεις εγκατάλειψης ηλικιωμένων και οικογενειών, αλλά και ατόμων με αναπηρίες, από οικιακές βοηθούς. Συζητήσαμε το θέμα με τον επίτιμο Πρόξενο των Φιλιππίνων στην Κύπρο τα τελευταία 4 χρόνια, νομικό Κρίτωνα Τορναρίτη, τον οποίο συναντήσαμε την περασμένη Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024, σε δημόσια συζήτηση σε ξενοδοχείο στην εντός των τειχών Λευκωσία, με θέμα την ενδοοικογενειακή βία στην Κύπρο, με ομιλήτρια τη λειτουργό του Συνδέσμου για Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) Χριστιάνα Ερωτοκρίτου. Την εκδήλωση οργάνωσε το προξενείο των Φιλιππίνων στην κυπριακή πρωτεύουσα και η πρεσβεία των Φιλιππίνων με έδρα την Αθήνα.
Ο κ. Τορναρίτης συνέδεσε άμεσα το φαινόμενο της εγκατάλειψης Κυπρίων εργοδοτών από οικιακές βοηθούς, με την εργασιακή εκμετάλλευση, που όπως είπε, υφίστανται κάποιες από αυτές. «Γνωρίζω – μας είπε – ότι αρκετοί Κύπριοι εργοδοτούν άτομα από τις Φιλιππίνες, που είναι σε θέση να προσφέρουν επαγγελματικές υπηρεσίες φροντίδας. Όμως κάποιοι δυστυχώς, φέρνουν κοπέλες ανεκπαίδευτες, τους δίνουν τον ελάχιστο μισθό οικιακών εργαζομένων και απαιτούν από αυτές, να προσφέρουν και υπηρεσίες φροντίδας, οπότε κάποιες κοπέλες αναγκάζονται να φύγουν από τους εργοδότες αυτούς, που τις εκμεταλλεύονται εργασιακά. Ενώ η συνεισφορά τους είναι αναντικατάστατη για πολλές οικογένειες στην Κύπρο, αυτές οι εργαζόμενες συχνά αντιμετωπίζουν δύσκολες πραγματικότητες, όπως εκμετάλλευση, χαμηλές αμοιβές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κακοποίηση. Δυστυχώς, ορισμένες Φιλιππινέζες εργαζόμενες, έχουν αναφέρει ότι βιώνουν σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση από τους εργοδότες τους. Αυτές οι κακοποιήσεις, συχνά δεν καταγγέλλονται, λόγω φόβου αντιποίνων, απώλειας της δουλειάς, ή απέλασης». Ας σημειωθεί ότι και η Ρίτα Σούπερμαν υπογράμμισε ότι «κάποιες κοπέλες οικιακές βοηθοί, τυγχάνουν εργασιακής εκμετάλλευσης στα σπίτια όπου εργάζονται».
Η αθέατη βία…
Συνολικά σήμερα ζουν και εργάζονται στην Κύπρο περισσότερες από 20 χιλιάδες καταγραμμένες μετανάστριες οικιακές βοηθοί. Οι πιο μεγάλες και συμπαγείς ομάδες μεταναστών οικιακών εργαζομένων από τρίτες χώρες, προέρχονται από τις Φιλιππίνες και το Νεπάλ, στη μεγάλη πλειοψηφία τους γυναίκες και λιγότεροι άνδρες. Λιγότερες σε αριθμό, προέρχονται από άλλες ασιατικές χώρες, όπως η Σρι Λάνκα, το Βιετνάμ και η Ινδία. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν στην Κύπρο και άλλοι 15 χιλιάδες άτυποι (χωρίς χαρτιά) οικιακοί εργαζόμενοι, χωρίς να υπάρχει καμιά νομοθεσία και κανένα σχέδιο δράσης ή πολιτικής που τους αφορά, όπως ανέφερε η Σουσάνα Παύλου, διευθύντρια της μη κυβερνητικής οργάνωσης Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS), μιλώντας σε διεθνές συνέδριο στη Λευκωσία με θέμα «Οι μετανάστριες οικιακές εργαζόμενες, ως συμφιλιωτές». Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε πριν λίγα χρόνια, αλλά τίποτε δεν άλλαξε προς το καλύτερο, στο ζήτημα αυτό, από τότε. Βασική παράμετρος του προβλήματος, είναι ότι η οικιακή εργασία προστατεύεται από το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. Όπως τόνισε σε δήλωσή της στον υπογράφοντα η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου, όταν εργαζόταν ως ανεξάρτητη εμπειρογνώμονας και σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών για θέματα έμφυλης ισότητας, «αυτή η ιδιωτικότητα του σπιτιού, περιορίζει τις Αρχές και τονίζει την πλήρη έλλειψη μηχανισμών ελέγχου για να διασφαλιστεί η εφαρμογή και ο σεβασμός της απασχόλησης και των συνθηκών διαβίωσης των οικιακών εργαζομένων. Και αυτή η κατάσταση, τις καθιστά εξαιρετικά ευάλωτες στην εκμετάλλευση».
Το πρόβλημα αυτό επισημαίνει σε έκθεσή της και η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «κατά πλειοψηφία, οι οικιακές εργάτριες διαμένουν στον χώρο εργασίας τους, απομονωμένες από το ευρύτερο κοινωνικό πεδίο, γεγονός που καθιστά αθέατες τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσής τους. Η παραμονή τους στην Κύπρο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με συγκεκριμένο εργοδότη, ενώ για οποιαδήποτε αξίωσή τους προς τους εργοδότες ή το κράτος, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στους ιδιωτικούς πράκτορες που μεσολάβησαν για την εργοδότησή τους. Το δε θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει τις εργασιακές τους σχέσεις και όλα τα ζητήματα που τις αφορούν κατά την παραμονή τους στη χώρα, παρουσιάζει προβληματικότητα και ασάφειες, κατά τρόπο που τις θέτει σε αυξημένο κίνδυνο εκμετάλλευσης, παραβίασης δικαιωμάτων και θυματοποίησής τους, για λόγους που σχετίζονται συνδυαστικά με το καθεστώς εργασίας τους, τη μεταναστευτική τους ιδιότητα και το φύλο τους. Η βία, στις διάφορες μορφές της, δυστυχώς αποτελεί κοινή συνισταμένη σε αρκετές από τις ατομικές υποθέσεις που διερευνώνται από το Γραφείο μου. Οι οικιακές εργάτριες, συχνά καταγγέλλουν στις Αρχές ότι δέχονται από τους εργοδότες, τους πράκτορες, ή άλλα πρόσωπα του εργασιακού τους περιβάλλοντος κακομεταχείριση, απειλές, στέρηση της ελευθερίας τους, σεξουαλική παρενόχληση, ψυχολογική και σωματική βία».
Σύστημα αξιολόγησης ατζέντηδων και διαχωρισμός φροντιστριών από οικιακές βοηθούς
Ο πρόεδρος της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Γραφείων Εξευρέσεως Εργασίας Αντώνης Ορθοδόξου μιλώντας στις 21 Νοεμβρίου 2024 κατά τη συζήτηση του θέματος στην τηλεοπτική εκπομπή «Αιχμές» (κανάλι «Omega») με συντονιστή τον συνάδελφο Σωτήρη Παρούτη, που είχε συμμετάσχει και στην προαναφερόμενη συνεδρία της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας δυο μέρες προηγουμένως,είπε μεταξύ άλλων ότι «κάποιες από τις οικιακές βοηθούς που εγκαταλείπουν τον εργοδότη τους, φεύγουν στο εξωτερικό, άλλες μένουν στην Κύπρο και εργάζονται παράνομα και μια τρίτη ομάδα, ζητούν το λεγόμενο έγγραφο αποδέσμευσης (release paper), για να παν σε άλλο εργοδότη». Είπε επίσης ότι «οι πλείστες κοπέλες, δεν είναι κατάλληλα εξειδικευμένες για φροντίδα ηλικιωμένων, ιδιαίτερα αν αυτοί είναι κλινήρεις και ασθενείς». Είπε ακόμα ότι «χρειάζεται αναβάθμιση του μισθού των εργαζομένων αυτών και το θέσαμε και στη Βουλή, ότι πρέπει να γίνει διαχωρισμός της φροντίστριας από την οικιακή βοηθό και να έχει τα απαιτούμενα προσόντα».
Παρεμβαίνοντας στην εκπομπή ο πρόεδρος της Οργάνωσης Παραπληγικών Κύπρου Δημήτρης Λαμπριανίδης ανέφερε ότι «πρέπει να υπάρξει σύστημα αξιολόγησης ατζέντηδων, γιατί κάποιοι από αυτούς, εκμεταλλεύονται τους πελάτες τους, μεταξύ των οποίων και άτομα με αναπηρίες, γιατί ενώ συνεννοούνται ότι ο οικιακός βοηθός θα έρθει και θα εκτελεί και άλλα καθήκοντα ως φροντιστής και θα πληρώνεται επιπλέον, δυστυχώς εγκαταλείπει τον ανάπηρο εργοδότη, ή την οικογένεια που έχει ανάπηρο μέλος. Αυτό είναι αποτέλεσμα και της ανευθυνότητας του κράτους να δημιουργήσει κατηγορίες οικιακών φροντιστών που θα έχουν συμβόλαιο, όπου ξεκάθαρα θα αναφέρονται τα καθήκοντα της φροντίδας. Το κράτος πρέπει να αυξήσει τα επιδόματα φροντίδας αναπήρων, για να μπορούν να φέρνουν αξιόπιστους φροντιστές».
Στην τηλεοπτική συζήτηση συμμετείχε και ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Δήμος Αντωνίου που τόνισε μεταξύ άλλων, ότι «πρέπει να επικαιροποιηθούν οι όροι εργοδότησης των ατόμων από τρίτες χώρες που εργάζονται στην Κύπρο. Είμαστε – είπε – στο 2024 και δεν μπορούμε να λειτουργούμε με νόμους και κανονισμούς περασμένων δεκαετιών».
«Θα πρέπει να μας απασχολήσουν οι ευθύνες του κράτους και των υφιστάμενων μηχανισμών ελέγχου των συνθηκών και όρων απασχόλησης αυτών των εργαζομένων», τόνισε η εκτελεστική γραμματέας της ΠΕΟ Μαρίνα Σταυρινού Κούκου, Πρόσθεσε μεταξύ άλλων ότι «οι όροι εργοδότησης τους, περιλαμβανομένου του μισθού, είναι ένα απλό συμβόλαιο που συμφωνήθηκε πριν πολλά χρόνια και το οποίο δεν βελτιώθηκε για 20-30 χρόνια. Πρόκειται για μηνιαίους καθαρούς μισθούς 310 ευρώ, με το μέγιστο να είναι 400 ευρώ και αντιλαμβάνεστε πόσο χαμηλός είναι αυτός ο μισθός, σε σχέση με το σημερινό κόστος ζωής και τις ανάγκες αυτών των ανθρώπων. Το 2011 η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, ψήφισε τη Σύμβαση 189 για την αξιοπρεπή εργασία και η κυβέρνηση όφειλε να την υιοθετήσει. Το 2019 υπήρξε πολιτική απόφαση, όταν αρχίσαμε να συζητούμε το προσχέδιο για τον κυρωτικό νόμο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δυστυχώς αυτό το κυρωτικό νομοσχέδιο, χάθηκε στα συρτάρια του υπουργείου Εργασίας… Η Σύμβαση κάνει σημαντικό διαχωρισμό των οικιακών εργαζομένων από τις φροντίστριες/στές που παρέχουν και νοσηλευτικές και άλλες υπηρεσίες».
MARIOS DEMETRIOU – PHILENEWS
