Η Φάτα Μοργκάνα είναι ένα περίεργο οπτικό φαινόμενο που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή εφαπτόμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων. Πρόκειται για έναν ανώτερο αντικατοπτρισμό (καθώς παρατηρείται πάνω από τον ορίζοντα) και προκαλεί οφθαλμαπάτες, οπτικές αλλοιώσεις και αναδιπλασιασμό των ειδώλων.
Το φαινόμενο προκαλείται όταν ρεύματα θερμού αέρα ανυψώνονται πάνω από πυκνότερα ρεύματα ψυχρού αέρα και λόγω της θερμοκρασιακής διαφοράς χαρακτηρίζονται από διαφορετικό δείκτη διάθλασης. Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα διαφορετικής θερμοκρασίας ρεύματα αέρα λειτουργεί σαν διαθλαστικός φακός, με αποτέλεσμα το είδωλο του απομακρυσμένου αντικειμένου να φτάνει στον παρατηρητή αλλοιωμένο, διπλασιασμένο και ανεστραμμένο. Τα αντικείμενα που συχνά αναστρέφονται στο θαλάσσιο ορίζοντα είναι νησιά, πλοία ή παγόβουνα και ενώνονται στις κορυφές τους. Το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως τις πρωινές ώρες σε θαλάσσιες περιοχές αλλά και στις κοιλάδες των ψηλών βουνών.
Το όνομα «Φάτα Μοργκάνα» είναι η ιταλική εκδοχή του μεσαιωνικού αγγλικού ονόματος Μόργκαν ή Μοργκάνα λε Φέι, της μάγισσας και ετεροθαλούς αδελφής του Βασιλιά Αρθούρου. Σε πρώιμες εκδοχές του μύθου εμφανίζεται ως καλή νεράιδα που έχει την ικανότητα να θεραπεύει, σε άλλες παραλλαγές όμως παρουσιάζεται να προσπαθεί με μαγικά μέσα να ανατρέψει τον Αρθούρο από το θρόνο. Η Φάτα Μοργκάνα συνδέεται επίσης με το νησί της Σικελίας, όπου – σύμφωνα με την τοπική μεσαιωνική παράδοση – βρισκόταν το μαγεμένο της βασίλειο. Από το μαγικό της παλάτι, κοντά στο ηφαίστειο της Αίτνας, προκαλούσε το ομώνυμο οπτικό φαινόμενο που παρατηρούνταν στις ακτές του νησιού, και ειδικά στο στενό της Μεσσήνης που χωρίζει τη Σικελία από την ιταλική χερσόνησο.
Με το φαινόμενο οφθαλμαπάτης Φάτα Μοργκάνα σχετίζεται και ο Ιπτάμενος Ολλανδός, ένα πλοίο-φάντασμα, το οποίο ήταν καταδικασμένο να περιπλανιέται για πάντα. Σύμφωνα με τον θρύλο, το πλήρωμα του πλοίου πέθανε εν πλω στα ανοιχτά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας – πιθανότατα εμπλεκόμενο σε φόνο και πειρατεία – και καταδικάστηκε να μην πιάσει λιμάνι μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Πολλοί ναυτικοί διηγούνταν ότι το συνάντησαν στα ταξίδια τους, περιβεβλημένο με μαύρο σύννεφο, και λίγο πριν τους πλησιάσει εξαφανιζόταν. Η εμφάνισή του θεωρούνταν από τους ναυτικούς ως εξαιρετικά κακός οιωνός.
Bonus Fact: Άλλη μια περιπέτεια της Μόργκαν λε Φέι αφορά την περίφημη «Κοιλάδα χωρίς επιστροφή». Ο θρύλος λέει ότι μια μέρα η Μόργκαν έπιασε τον ιππότη που αγαπούσε στην αγκαλιά μιας άλλης γυναίκας. Θυμωμένη μάγεψε το συγκεκριμένο μέρος και αποφάσισε ότι κάθε ιππότης που θα περνούσε από αυτή την κοιλάδα θα ήταν καταδικασμένος να μείνει εκεί, αν απατούσε την αγαπημένη του. Για είκοσι χρόνια, διακόσιοι πενήντα τρεις ιππότες έζησαν εκεί με τις ερωμένες τους, αδύναμοι να διαφύγουν. Αυτή η κοιλάδα ήταν γι’ αυτούς “χωρίς επιστροφή”, μέχρι την ημέρα που τα μάγια έλυσε ο ιππότης Λάνσελοτ, πάντα πιστός στην αγαπημένη του Γκουίνεβιρ, σύζυγο του βασιλιά Αρθούρου. Ο Λάνσελοτ κατορθώνει να απελευθερώσει τους ιππότες, στη συνέχεια όμως πέφτει ο ίδιος στα δίχτυα της Μόργκαν…
Πηγή: https://www.geografikoi.gr/fata-morgana/Lectures
