Λίγες προσωπικότητες της Ιστορίας έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στο πέρασμα του χρόνου κερδίζοντας το προσωνύμιο « Μέγας». Ο Ναπολέων Βοναπάρτης υπήρξε ένα πρόσωπο, η ζωή και το έργο του οποίου έφτασε και ξεπέρασε τα όρια του Θρύλου.
Τα παιδικά χρόνια
Ο Ναπολέων γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1769 στο Αιάκειο της Κορσικής, έναν μόλις χρόνο μετά την ενσωμάτωσή της στη Γαλλία. Ήταν το δεύτερο τέκνο του Κάρλο Μπουοναπάρτε και της Λαιτίτσια ντε Ραμολίνο. Οι Μπουοναπάρτε (Buonaparte) ανήκαν στην κατώτερη αριστοκρατία της ιταλικής Λομβαρδίας και οι πρόγονοί τους είχαν καταφύγει τον 16ο αιώνα στην Κορσική, τότε μέρος της Δημοκρατίας της Γενούης. Ο Κάρλο Μπουοναπάρτε, ήταν αξιοσέβαστο μέλος της κορσικανής κοινωνίας που είχε υποστηρίξει ένα αποτυχημένο κίνημα ανεξαρτησίας. Δεν διέθετε ωστόσο σημαντική περιουσία και η οικογένειά του, που έφτασε να αριθμεί οκτώ παιδιά, ζούσε με αξιοπρέπεια αλλά φτωχικά.
Ο Ναπολιόνε, όπως ήταν το βαπτιστικό του όνομα, με τον αδερφό του Ζωζέφ αναγκάστηκαν να μορφωθούν σε καθολικό σχολείο και σε ηλικία 10 ετών εισήχθη στην στρατιωτική σχολή της Μπριέν λε Σατώ (Brienne-le-Château). Εκεί τέθηκαν οι βάσεις που θα διαμόρφωναν την προσωπικότητα του μετέπειτα αυτοκράτορα της Γαλλίας. Ο μικρόσωμος Κορσικανός με τα μεσογειακά χαρακτηριστικά, το περήφανο βλέμμα και το λιπόσαρκο κορμί έγινε γρήγορα στόχος πειραγμάτων των συμμαθητών του που κορόιδευαν τον μικρό «αριστοκράτη» για την περίεργη ιταλική προφορά και τα τριμμένα ρούχα. Αυτή η συμπεριφορά κληροδότησε στον Ναπολιόνε περιφρόνηση για την αριστοκρατία και χαλύβδωσε την πεποίθεσή του για αναγνώριση και διάκριση, ενώ ανέθρεψε τον έμφυτο εγωϊσμό και την αυταπάρνησή του να αγωνίζεται μέχρι να πετύχει τους στόχους του μετερχόμενος οποιουδήποτε μέσου. Αν και υστερούσε στα γαλλικά, διακρίθηκε στην ιστορία, την γεωγραφία και στα μαθηματικά αναπτύσσοντας ένα υπολογιστικό και απόλυτα προσηλωμένο τρόπο σκέψης, τον οποίο συχνά δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν ούτε οι καθηγητές του.
Η περιπέτεια αρχίζει
Το 1784 απεφοίτησε από την σχολή της Μπριέν και έγινε δεκτός στην Στρατιωτική Σχολή (École Militaire) του Παρισιού, όπου ολοκλήρωσε την τριετή φοίτηση σε ένα μόλις έτος, λαμβάνοντας τον βαθμό του ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού. Ο θάνατος του πατέρα του το ίδιο έτος τον επηρέασε βαθιά. Επέστρεψε στην Κορσική όπου έλαβε μέρος στην οργάνωση εξέγερσης κατά των Γάλλων. Οι ανεξάντλητες ωστόσο εφεδρείες της Γαλλίας τον έπεισαν να εγκαταλείψει την προσπάθεια και να σταδιοδρομήσει στον γαλλικό στρατό. Η έκρηξη της γαλλικής επαναστάσεως προσέφερε τεράστιες ευκαιρίες για να κορέσει την άσβεστη φιλοδοξία του. Πολέμησε στο νησί του εναντίον των συμπατριωτών του, γεγονός που τον ανάγκασε να επιστρέψει στη Γαλλία με όλη του την οικογένεια. Προήχθη σε λοχαγό και διακρίθηκε στην πολιορκία και την άλωση της Τουλώνος.
Προήχθη σε υποστράτηγο σε ηλικία μόλις 23 ετών. Η φιλία του με το περιβάλλον του Ροβεσπιέρου αποτέλεσε ανάσχεση στην πορεία του προσωρινά. Για μια στιγμή σκέφτηκε να παραιτηθεί και να υπηρετήσει σαν μισθοφόρος στην αυλή του Οθωμανού Σουλτάνου αλλά οι εξελίξεις στην Γαλλία τον πρόλαβαν. Στις 5 Οκτωβρίου 1795 έπνιξε στο αίμα μια εξέγερση των βασιλοφρόνων στο Παρίσι σώζοντας την επανάσταση. Από εκείνη τη στιγμή το άστρο του λάμπει. Αναλαμβάνοντας την διοίκηση της στρατιάς της Ιταλίας ξεκίνησε μια σειρά από κεραυνοβόλες εκστρατείες σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο συντρίβοντας τη μία στρατιά συμμάχων μετά την άλλη.
Στην κορυφή του κόσμου
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης, όπως άλλαξε το όνομά του επί τω γαλλικότερο, αποτέλεσε τον ισχυρότερο άνδρα της Ευρώπης για είκοσι περίπου χρόνια και δέκα εκστρατείες που συγκλόνησαν τον σύγχρονο τότε κόσμο. Στηριζόμενος στην ηθική υπεροχή και μαχητικότητα του γαλλικού στρατού, που εμπνεόταν από τα ιδεώδη της επαναστάσεως (ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη), και την στρατιωτική του ιδιοφυία καθιέρωσε τη Γαλλία σαν υπερδύναμη της ευρωπαϊκής ηπείρου, τόσο που το 1807 τα όριά της εκτείνονταν από τις ακτές της Πορτογαλίας ως τον ποταμό Έλβα και από τα στενά της Μάγχης ως την Ιταλία.
Στον πολιτικό τομέα ο Ναπολέων κινήθηκε δραστήρια και με το πραξικόπημα της 18ης Μπρυμαίρ (18 Brumaire με βάση το γαλλικό επαναστατικό ημερολόγιο-9 Νοεμβρίου) του 1799 ανακηρύχθηκε Πρωθύπατος της Γαλλικής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα ουσιαστικά τον κατέστησε τον ισχυρότερο άνδρα της Γαλλίας αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Βοναπάρτη. Το 1804 με πρόσχημα τον συνεχιζόμενο πόλεμο κατά της Μεγάλης Βρεττανίας και τον κίνδυνο των Γάλλων βασιλοφρόνων αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτωρας της Γαλλίας. Οι βασιλικοί οίκοι της Ευρώπης απέρριψαν με βδελυγμία τον παρείσακτο «δεκανέα». Ο Ναπολέων συνέτριψε τους στρατούς Γερμανών, Αυστριακών, Ρώσων και των συμμάχων τους. Μόνο τους Άγγλους δεν κατάφερε να λυγίσει καθώς η ισχύς τους ήταν στην θάλασσα. Ο ναύαρχος Νέλσων με μία σειρά από αριστοτεχνικά χτυπήματα κατέστρεψε τον γαλλικό και ισπανικό στόλους τερματίζοντας άδοξα τα σχέδια του Βοναπάρτη για μια αμφίβια εισβολή στην Αγγλία.
Το τέλος
Η δύση του Ναπολέοντα ήρθε σε δύο εκστρατείες: την Ιβηρική, που εξελίχθηκε σε έναν μακροχρόνιο και αιματηρό ανταρτοπόλεμο και την Ρωσική, που ο χειμώνας κυριολεκτικά κατάπιε τα 4/5 μιας γιγάντιας για τα δεδομένα της εποχής στρατιάς 600.000 ανδρών. Ο Ναπολέων και ο στρατός του δεν συνήλθαν ποτέ από αυτό το σοκ. Υποχωρώντας, γνώρισε τη μία ήττα μετά την άλλη μέχρι τα προάστεια του Παρισιού όταν το 1814 εκθρονίστηκε και εξορίστηκε στο μεσογειακό νησί της Έλβα. Η αλαζονεία της γαλλικής αριστοκρατίας που είχε επανέλθει στη Γαλλία και η ακόρεστη φιλοδοξία του οδήγησαν τον Βοναπάρτη σε μια τελευταία αναλαμπή. Τον Φεβρουάριο του 1815 ο Ναπολέων ξέφυγε από τη φυλακή του και επέστρεψε στο Παρίσι όπου αποκαταστάθηκε σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού. Όμως τα πράγματα είχαν αλλάξει και το ρολόι του πεπρωμένου μετρούσε αντίστροφα στις 100 μέρες της τελευταίας εκστρατείας. Στα νοτερά πεδία του Βατερλώ στις 18 Ιουνίου 1815 ο Ναπολέων ηττήθηκε οριστικά. Οι νικητές του δεν επανέλαβαν τα ίδια λάθη: εξορίστηκε στο νησί της Αγίας Ελένης στο μέσον του Ατλαντικού όπου έζησε σε πλήρη απομόνωση μέχρι τον θάνατό του, στις 5 Μαΐου 1821 από επιπλοκές της υγείας του.
Η Κληρονομιά
Ο Ναπολέων, «Το τέρας με το λευκό άλογο», «ο σφετεριστής», «ο μικρός δεκανέας» αποτέλεσε σίγουρα μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Αν και οι περισσότεροι ιστορικοί δίνουν έμφαση στην στρατιωτική του ιδιοφυία και το πολιτικό του αισθητήριο, που θύμιζε περισσότερο Ρωμαίο Ύπατο παρά στρατηγό του 19ου αιώνα, καθώς και τις καταστροφές και τους θανάτους εκατομμυρίων από τις ατελείωτες εκστρατείες, ο Ναπολέων άφησε σίγουρα πολύτιμο έργο πίσω του.
Οι Γάλλοι τον θυμούνται ως το πρόσωπο που έδοσε τέλος στην αναρχία της μετεπαναστατικής Γαλλίας, οργάνωσε τα δημόσια οικονομικά, ίδρυσε την Τράπεζα της Γαλλίας και τακτοποίησε την Δημόσια διοίκηση εκδίδοντας τον Ναπολεόντειο αστικό Κώδικα. Η εκπαίδευση αναδιαρθρώθηκε στη βάση της παιδείας για όλους και εμπνέοντας τους νέους να γίνουν αυριανοί περήφανοι πολίτες και στρατιώτες του Έθνους. Καθιέρωσε το μετρικό σύστημα, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και στην Ευρώπη, ενώ έθεσε τις βάσεις για την αποκατάσταση της ανεξιθρησκείας με κρατική εποπτεία.
Οι εκστρατείες του Ναπολέοντα στην Ευρώπη αποτέλεσαν τον κινητήριο τροχό της ανεξαρτησίας της Πολωνίας και της ενοποίησης της Ιταλίας και της Γερμανίας, ενώ ταυτόχρονα γκρέμισαν μεσαιωνικά απολιθώματα όπως το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Μάλτας και τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Το άστρο του Ναπολέοντα και οι χιλιάδες βετεράνοι που αναζητούν «εργασία» μετά από κάθε μεγάλο πόλεμο ξεκίνησαν το γκρέμισμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αρχίζοντας με την Αίγυπτο, αποτέλεσε πρότυπο για εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στη λατινική Αμερική ενώ έστρεψε το ενδιαφέρον των ευρωπαίων ηγετών στην απόκτηση αποικιών, για να αποφεύγονται στο μέλλον τόσο αιματηρές αναμετρήσεις στον ευρωπαϊκό χώρο.
Αν και υπήρξε αναμφίβολα τυχοδιώκτης και αδίστακτος, ο Ναπολέων Βοναπάρτης είναι μια προσωπικότητα που εμπνέει ακόμα και σήμερα γενιές μελετητών, ποιητών, πολιτικών και στρατιωτικών, κατατάσσοντάς τον στους «διάττοντες αστέρες» της ανθρώπινης ιστορίας.
Βιβλιογραφία:
1) Headley, J.T. “Napoleon And His Marshals”, Vol. I, Hurst & CO Publishers, 122 Nassau Str., NEW YORK 1850
2) Cronin, Vincent “Napoleon”, Harper Collins Publishers, LONDON 1971
3) Καρύκας, Παντελής «Ναπολέων, η άνοδος και η πτώση του αετού της Γαλλίας», ΣΕΙΡΑ: Οι Μονογραφίες Του Περιοδικού «Στρατιωτική Ιστορία», Εκδόσεις Περισκόπιο, ΑΘΗΝΑ 1999
4) Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Ναπολέων Α΄ ο Μέγας», τόμος 9, Έκδοσις Τρίτη, Εγκυκλοπαιδικαί Εκδόσεις Ν.Νίκας & ΣΙΑ Ε.Ε., ΑΘΗΝΑΙ 1928
5) Wikipedia, the free Encyclopedia: “Napoleon Bonaparte”, http://en.wikipedia.org/wiki/Napoleon#Reforms
6) Godechot, Jacques Encyclopedia Britannica: “Napoleon I”, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/402943/Napoleon-I
7) Dugdale-Pointon, T (7 January 2006) Napoleon Bonaparte (1769-1821), http://www.historyofwar.org/articles/people_napoleon.html
8) Martin, A. “Biographie de Napoléon 1er”, http://napoleon1er.perso.neuf.fr/Biographie5.html
9) Napoleonic Guide: “Napoleon’s Maxims & Quotes”, http://www.napoleonguide.com/aquotes.htm
10) First Empire: “The Age of Napoleon”, http://firstempire.0catch.com/
11) Napoleon Bonaparte Painting Wallpapers, http://www.arts-wallpapers.com/classic_arts/napoleon_bonaparte/
Στάθης Βασιλείου
ΠΗΓΗ : historical-quest.com
EIKONA : kathimerini.gr
