Τι είναι η οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση είναι η νόσος των καταγμάτων. Πρόκειται για μια χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και της ποιότητάς τους ώστε με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα.
Η οστεοπόρωση μπορεί να είναι:
1. Πρωτοπαθής ή Ιδιοπαθής και αφορά γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και άτομα άνω των 70 ετών και των δύο φύλων και
2. Δευτερογενής, οφείλεται δηλαδή σε κάποιο υποκείμενο νόσημα, ανεπάρκεια ή φάρμακο.
Κλινική εικόνα – Συμπτώματα
Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηλή νόσος χωρίς συμπτώματα έως ότου συμβεί το πρώτο κάταγμα. Η κύρια εκδήλωσή της είναι τα κατάγματα μετά από ελαφρύ τραυματισμό ή εκείνα που συμβαίνουν χωρίς σαφές ιστορικό τραυματισμού.
Τα συχνότερα οστεοπορωτικά κατάγματα συμβαίνουν στη σπονδυλική στήλη κατά τις καθημερινές δραστηριότητες και προκαλούν πόνο, απώλεια του αναστήματος και κύφωση, ενώ τα κατάγματα των άλλων οστών προκαλούνται συνήθως μετά από πτώσεις.
Ποιος κινδυνεύει από την οστεοπόρωση;
Οι μελέτες και η εμπειρία μας έχουν δείξει ότι μία στις τρεις γυναίκες και ένας στους πέντε άνδρες άνω των 50 ετών θα υποστούν κάποια στιγμή ένα οστεοπορωτικό κάταγμα.
Αν και η νόσος μπορεί να προσβάλλει άτομα και των δύο φύλων, ακόμα και νεότερα των 50 ετών, ωστόσο οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο από την οστεοπόρωση.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη οστεοπόρωσης;
1. Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης.
2. Πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν το 45ο έτος).
3. Πτωχή διατροφή σε πρωτεΐνες και ασβέστιο, εξαντλητικές δίαιτες.
4. Ανεπάρκεια βιταμίνης D.
5. Ιστορικό κατάγματος.
6. Κάπνισμα.
7. Λεπτοφυής σκελετός και μικρό σωματικό βάρος.
8. καθιστικός τρόπος ζωής.
9. Υπερκατανάλωση αλατιού, καφέ και οινοπνευματωδών ποτών.
10. Διάφορες παθήσεις, όπως αυτοάνοση αρθρίτιδα, αιματολογικά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδοπάθεια, νόσος του πεπτικού.
11. Θεραπεία με στεροειδή ή άλλα φάρμακα όπως γαστροπροστατευτικά, αντιεπιληπτικά, αντιοιστρογόνα.
11. Ηλικιακή ωρίμανση
Διάγνωση
Η καλύτερη αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης είναι η έγκαιρη ανίχνευσή της, δηλαδή όταν ακόμη είναι στο στάδιο που η/ο ασθενής δεν έχει απολύτως κανένα σύμπτωμα.
Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό, την κλινική εξέταση, τη μέτρηση οστικής πυκνότητας, τον αλγόριθμο FRAX και γενικές ή ειδικές εξετάσεις αίματος.
Οι εξετάσεις αίματος συνήθως είναι φυσιολογικές στην ιδιοπαθή οστεοπόρωση, αλλά είναι χρήσιμες για τον αποκλεισμό αιτίων δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης.
Με τους ειδικούς βιοχημικούς δείκτες του μεταβολισμού των οστών μπορούμε να υπολογίσουμε το ρυθμό απώλειας ή παραγωγής οστικής μάζας και να αξιολογήσουμε την ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή ακόμα και μετά από 3 με 6 μήνες.
Πότε πρέπει να ελέγχεται η οστεοπόρωση;
Σε κλινική εξέταση καλό είναι να υποβάλλονται ενήλικοι άντρες και γυναίκες, ιδίως οι άνω των 50 ετών και όσοι πάσχουν από παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν οστική απώλεια ή εκείνοι με ύποπτο ή ασαφές ιστορικό.
Σε μέτρηση οστικής μάζας (οστική πυκνομετρία) πρέπει να υποβάλλονται όλες οι γυναίκες άνω των 65 ετών και όλοι οι άντρες άνω των 70 ετών. Αλλά και οι νεότεροι εάν έχουν κάποιο παράγοντα κινδύνου από τους προαναφερόμενους, όπως κι εκείνοι που παρουσιάζουν ακτινολογική παραμόρφωση των σπονδύλων σε τυχαίο ακτινολογικό έλεγχο.
Προλαμβάνειν και θεραπεύειν
Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου με την κατανάλωση γαλακτοκομικών, η αποφυγή καπνίσματος, αλκοόλ και αναψυκτικών τύπου κόλα, η σωματική άσκηση και η διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων βιταμίνης D, συνήθως αρκούν ως πρόληψη κατά τη νεαρή και μέση ηλικία. Όμως μετά την εμμηνόπαυση και στην τρίτη ηλικία τα μέτρα αυτά δεν επαρκούν για να εμποδίσουν την οστική απώλεια και μπορεί να απαιτείται φαρμακευτική αγωγή.
Τα φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας αναστέλλουν την οστική απορρόφηση ή αυξάνουν την οστική παραγωγή και είναι τα οιστρογόνα, οι εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων τους, τα διφωσφονικά, η δενοσουμάμπη, το ρομοσόζουμαμπ, τα ανάλογα της παραθορμόνης και φυσικά το ασβέστιο και η βιταμίνη D.
Οστεοπόρωση και κατάγματα
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα αφορούν κυρίως τη σπονδυλική στήλη (40%), το ισχίο (20%), τον καρπό (20%), αλλά και τις πλευρές, το άνω πέρας του βραχιονίου, τον αγκώνα και την ποδοκνημική.
Μία από τις όψιμες εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης είναι η απώλεια του ύψους, η κύφωση και η ραχιαλγία λόγω των σιωπηλών σπονδυλικών καταγμάτων, με κίνδυνο να μειωθεί η αναπνευστική ικανότητα και να συμπιέζονται τα κοιλιακά όργανα επιβαρύνοντας τη γενικότερη υγεία.
Η θεραπεία ενός κατάγματος στοχεύει στον έλεγχο του πόνου, την πρώιμη κινητοποίηση, την αποκατάσταση της λειτουργικότητας, τη μείωση των επιπλοκών αλλά και τη φαρμακευτική αποτροπή μελλοντικών καταγμάτων. Η επιλογή της συντηρητικής ή χειρουργικής θεραπείας εξαρτάται από το είδος του κατάγματος, τη γενική κατάσταση και τις προσδοκίες του ασθενή.
Τα κατάγματα του ισχίου, με λίγες εξαιρέσεις, αντιμετωπίζονται χειρουργικά, όσο το δυνατό συντομότερα, γιατί συνοδεύονται από μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα.
Σήμερα που διαθέτουμε ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα για τη μείωση του καταγματικού κινδύνου, είναι επιτακτική η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία της οστεοπόρωσης. Οι σύγχρονες, μάλιστα, μέθοδοι στη χειρουργική των καταγμάτων του ισχίου και των άλλων οστών του περιφερικού σκελετού και η χρήση της κυφοπλαστικής ή της σπονδυλοδεσίας στις πιο βαριές περιπτώσεις σπονδυλικών καταγμάτων, βελτιώνουν άμεσα την ποιότητα ζωής του ασθενή.
Ευ ζειν
Η οστεοπόρωση δεν είναι αναπόφευκτη συνέπεια της ηλικιακής ωρίμανσης. Ούτε η κληρονομικότητα είναι μοιραία. Όσο κανείς μεγαλώνει οφείλει να παραμένει δραστήριος και κυρίως να περπατάει αλλά και να ασκείται με προγράμματα βελτίωσης της κινητικότητας, της δύναμης και της ισορροπίας. Στα άτομα μάλιστα άνω των 75 ετών πρέπει να αξιολογείται ο κίνδυνος των πτώσεων και να λαμβάνεται μέριμνα για τη μείωσή τους.
Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και οι άντρες άνω των 50 ετών με αυξημένη πιθανότητα οστεοπόρωσης πρέπει να ελέγχονται, καθώς σήμερα, υπάρχει δυνατότητα καθυστέρησης των συνεπειών της.
Αρκετοί άνθρωποι γύρω μας διατηρούν καλή οστική μάζα και δομική ακεραιότητα ακόμη και στα 80 και στα 90 τους χρόνια. Ας επιδιώξουμε να είναι όλο και περισσότεροι προλαμβάνοντας και θεραπεύοντας.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαρόπουλος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Δ/ντής Η΄ Ορθοπαιδικής Κλινικής, Υπεύθυνος Κέντρου Οστεοπόρωσης, Ερρίκος Ντυνάν
(ΟΝΜΕD.GR)
