Τι είναι η αρτηριοσκλήρυνση;
Πρόκειται για νόσο που προσβάλει τις αρτηρίες και οφείλεται στην εναπόθεση χοληστερίνης και λίπους στο εσωτερικό τους τοίχωμα. Σε πρώτο στάδιο οι αρτηρίες χάνουν την ελαστικότητά τους και γίνονται σκληρές, ενώ στη συνέχεια ο αυλός του αγγείου στενεύει προοδευτικά και εμποδίζεται η ροή του αίματος. Στις στενωμένες αυτές περιοχές το τοίχωμα της αρτηρίας είναι ανώμαλο, γεγονός που προδιαθέτει σε θρομβώσεις, με αποτέλεσμα ακόμη και την πλήρη απόφραξη του αγγείου. Αν η απόφραξη αφορά τα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς, πρόκειται για οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου, ενώ αν αφορά τα αγγεία του εγκεφάλου πρόκειται για εγκεφαλικό επεισόδιο. Είναι η νόσος που ευθύνεται για περισσότερο από το 50% των θανάτων στις ανεπτυγμένες χώρες. Η αθηροσκλήρωση δηλαδή σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από ό,τι όλες οι άλλες παθήσεις μαζί, συμπεριλαμβανομένων και των ατυχημάτων. Αλλά και από τους ασθενείς που θα επιβιώσουν, πολλοί εξ’ αυτών θα έχουν σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ όλοι προϊούσης της ηλικίας θα εμφανίσουν διαταραχές της μνήμης και της νοητικής και λειτουργικής ικανότητας. Η ίδια πάθηση είναι η κυριότερη αιτία ελάττωσης της σεξουαλικής ικανότητας στον ανδρικό πληθυσμό.
Ποια είναι τα αίτια της αρτηριοσκλήρυνσης;
Το κάπνισμα, οι διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων (αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης, αυξημένα επίπεδα αθηρογόνων λιποπρωτεϊνών, όπως η LDL – χοληστερόλη και η λιποπρωτεΐνη α, ελαττωμένα επίπεδα της προστατευτικής HDL – χοληστερόλης κ.α.), η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο υποθυρεοειδισμός, η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, ο τρόπος διατροφής, η πρόωρη εμμηνόπαυση και η έλλειψη οιστρογόνων στις γυναίκες, αλλά και το γενετικό υπόστρωμα κάθε ανθρώπου (η κληρονομικότητα δηλ.) είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της αρτηριοσκλήρυνσης.
Τι πρέπει να κάνει κάθε άνθρωπος για να αποφύγει την εμφάνιση της αρτηριοσκλήρυνσης;
Η νόσος, δυστυχώς, δεν παρουσιάζει συμπτώματα και όταν αυτά εμφανιστούν η κατάσταση είναι συνήθως προχωρημένη. Συχνά η πρώτη εκδήλωση της νόσου είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή το εγκεφαλικό επεισόδιο, ακόμη και ο αιφνίδιος θάνατος. Η διακοπή του καπνίσματος, η ελάττωση της χοληστερίνης και ο έλεγχος γενικότερα των λιπιδίων, η ελάττωση του σωματικού βάρους, η αύξηση της σωματικής άσκησης είναι μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη. Η επιστροφή στην παραδοσιακή μεσογειακή δίαιτα με αυξημένη κατανάλωση φυτικών τροφών και ψαριού είναι απαραίτητη.
Πρέπει να επιδιώκεται η κατανάλωση ελαιολάδου, που περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία αυξάνουν την HDL («καλή» χοληστερόλη) και να αποφεύγεται η χρήση σπορέλαιων, που ρίχνουν την προστατευτική HDL. Τα αυξημένα επίπεδα πίεσης πρέπει να ρυθμίζονται και να αναζητούνται τα αίτια τους, διότι συχνά η υπέρταση συνυπάρχει με διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων και προδιάθεση για σάκχαρο. Οι τιμές του σακχάρου πρέπει να ρυθμίζονται πολύ καλά στους διαβητικούς, με μεταγευματικές μετρήσεις και γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Τα άτομα που έχουν ιστορικό σακχάρου στην οικογένειά τους, επειδή η πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη σε αυτούς είναι πολύ μεγάλη, θα πρέπει να ελέγχονται με καμπύλη σακχάρου και ειδικές εξετάσεις, διότι αν περιμένουν να μάθουν ότι έχουν σάκχαρο από την απλή πρωινή εξέταση νηστείας, οι βλάβες στα αγγεία τους θα έχουν εγκατασταθεί πολλά χρόνια πριν. Κατά τον ίδιο τρόπο και τα επίπεδα των λιπιδίων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα γονίδιά μας, πρόκειται δηλαδή για πληροφορίες που μεταφέρονται με το γενετικό υλικό μας.
Έτσι οι άνθρωποι που έχουν οικογενειακό ιστορικό αθηροσκλήρωσης και καρδιαγγειακών νοσημάτων πρέπει να ελέγχονται τακτικά καρδιολογικά και να κάνουν εξετάσεις προσδιορισμού ειδικών λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών που τους συνιστά ο γιατρός τους. Όταν τα λιπίδιά τους δεν ελέγχονται ικανοποιητικά με δίαιτα, είναι απαραίτητο να ρυθμίζονται με φάρμακα. Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης ξεκινάει πολύ νωρίς από την παιδική ηλικία. Γι’ αυτό τα άτομα που έχουν ανάλογο ιστορικό νόσου στην οικογένειά τους, δεν πρέπει ποτέ να ξεκινήσουν να καπνίζουν.
Το κάπνισμα πρέπει να τονιστεί ότι είναι ικανό από μόνο του να προκαλέσει βαριά νόσο και σε ανθρώπους που δεν έχουν ελαττωματικά γονίδια και κανένα οικογενειακό ιστορικό.
Επίσης οι διατροφικές συνήθειες διαμορφώνονται από την παιδική ηλικία. Γι’ αυτό και είναι σπουδαίος ο ρόλος της οικογένειας στην αγωγή σχετικά με τη διατροφή, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Γιάννης Χουρσαλάς
Διδάκτωρ Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
