1. Ποιες είναι οι αλλεργίες της άνοιξης και πως εκδηλώνονται?
Οι κύριες εαρινές αλλεργίες είναι η αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
Η αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνεται με συμπτώματα από τη μύτη όπως φταρνίσματα, καταρροή, ρινική συμφόρηση και φαγούρα στη μύτη. Συχνά οι ασθενείς αυτοί έχουν μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια, λόγω κακής ποιότητας ύπνου, ενώ αναγνωρίζονται και από μια χαρακτηριστική χειρονομία που κάνουν (τρίβουν τη μύτη με την παλάμη τους) που την ονομάζουμε «αλλεργικό χαιρετισμό».
Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχει συμπτώματα από τα μάτια όπως φαγούρα, ερυθρότητα και δακρύρροια.
Τέλος, το άσθμα εκδηλώνεται με βήχα, ξηρό, παροξυσμικό που γίνεται χειρότερος με τη σωματική προσπάθεια, μπορεί να αφυπνίζει τον ασθενή από το νυχτερινό ύπνο και προκαλεί δύσπνοια, δηλαδή ένα βασανιστικό αίσθημα έλλειψης αέρα.
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται κάθε χρόνο την ίδια εποχή ή σπανιότερα μπορεί να είναι ολοετή με εξάρσεις και υφέσεις.
Σπανιότερα, η έκθεση σε μεγάλες ποσότητες αλλεργιογόνων, μπορεί να προκαλέσει και δερματικά συμπτώματα, κυρίως με τη μορφή πομφών (καντήλες ή πετάλες), αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι ο κανόνας.
2. Ποιες ουσίες ευθύνονται για τις αλλεργίες της άνοιξης?
Τα τρία συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργίες την άνοιξη στον ελληνικό χώρο είναι η γύρη των αγρωστωδών (κοινώς, γρασίδια, φυτά συναφή με τα δημητριακά, με σημαντικότερους εκπροσώπους την Βερμούδα ή αγριάδα και το Timothy), η γύρη του φυτού περδικάκι (ανήκει στα αγριόχορτα ή ζιζάνια) και η γύρη της ελιάς.
3. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν οι αλλεργίες της άνοιξης?
Η αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και άσθμα προκαλούν σημαντική μείωση στην ποιότητα ζωής των αλλεργικών ασθενών:
– εμποδίζουν την απόδοση στο σχολείο, την εργασία και τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των ασθενών
– προκαλούν πολύ κακή ποιότητα ύπνου, με αποτέλεσμα ο ασθενής να έχει υπνηλία και ευερεθιστότητα στην εργασία του
– το άσθμα, είναι μία χρόνια φλεγμονή των πνευμόνων που μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε μόνιμη έκπτωση της αναπνευστικής λειτουργίας, με εκδήλωση δύσπνοιας ακόμη και στην πιο ήπια σωματική προσπάθεια
– τέλος, πρέπει να τονίσουμε την σχέση που υπάρχει μεταξύ αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος: ποσοστό 10-50% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα που δεν έχει διαγνωσθεί, θα αναπτύξει άσθμα μέσα σε λίγα χρόνια από την έναρξη της ρινίτιδας. Αν αντίθετα η ρινίτιδα διαγνωσθεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί σωστά (πράγμα που δυστυχώς δεν συμβαίνει), αποτρέπεται αυτή η δυσμενής εξέλιξη. Για το λόγο αυτό είναι κρίσιμη η συνεισφορά του ειδικού αλλεργιολόγου στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
4. Τι είναι η αλλεργία?
Ο όρος αλλεργία προέρχεται από τη σύνθεση της λέξης “άλλο” (εννοώντας κάτι που είναι διαφορετικό από το φυσιολογικό) και “έργο” (δηλαδή ενέργεια, δράση). Η αλλεργία λοιπόν είναι μια δράση του οργανισμού διαφορετική από τη φυσιολογικά αναμενόμενη. Πολύ απλά, πρόκειται για μια παρεξήγηση της άμυνας του οργανισμού, που αναγνωρίζει λανθασμένα αβλαβείς ουσίες ως εχθρό, παράγει αντισώματα για να τις καταπολεμήσει και προκαλεί την αλλεργία.
5. Πόσο συχνά είναι τα αλλεργικά νοσήματα?
Όλες οι διεθνείς μελέτες συμφωνούν ότι την τελευταία 30ετία έχει σημειωθεί δραματική αύξηση του επιπολασμού και της επίπτωσης των αλλεργικών νοσημάτων όπως είναι η ατοπική δερματίτιδα, η τροφική αλλεργία, η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα. Για παράδειγμα η συχνότητα της αλλεργικής ρινίτιδας, που αποτελεί την πιο συχνή αλλεργική πάθηση, κυμαίνεται στην Ευρώπη από 15 έως 25%, ενώ για τη χώρα μας τα ποσοστά βρίσκονται κοντά στο 15%. Το άσθμα στους ενήλικες παγκοσμίως κυμαίνεται από 5 έως 15%, ενώ η τροφική αλλεργία αφορά το 1 έως 5% του γενικού πληθυσμού, με τα ποσοστά στην παιδική ηλικία να είναι λίγο υψηλότερα από 5%.
6. Γιατί αυξήθηκαν οι αλλεργίες?
Η επικρατούσα υπόθεση που προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα γιατί αυξήθηκαν οι αλλεργίες ονομάζεται «θεωρία της υγιεινής». Ο σύγχρονος τρόπος ζωής (με τη χρήση αντιβιοτικών για καταπολέμηση λοιμώξεων, την απομάκρυνση από τις αγροτικές εργασίες και την επαφή με ζώα, τη μόλυνση της ατμόσφαιρας από ρύπους κ.α.) προκαλεί αποστέρηση του αμυντικού συστήματος του οργανισμού από μικροβιακά ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να γίνεται στροφή της άμυνάς μας εναντίον αθώων ουσιών (γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, επιθήλια ζώων κ.α.) και να προκαλείται αλλεργία. Είναι πιθανώς και αυτό ένα τίμημα της τεχνολογικής και επιστημονικής εξέλιξης.
7. Πως γίνεται η διάγνωση ;
Η διάγνωση των αλλεργικών νοσημάτων γίνεται με τρεις τρόπους: το ιστορικό (δηλαδή τις πληροφορίες που μας δίνει ο ασθενής για τον τρόπο εμφάνισης της αλλεργίας), τις εξετάσεις αίματος (όπου μετράμε τα ειδικά αντισώματα του οργανισμού έναντι της ουσίας που προκαλεί την αλλεργία) και τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού, κατά τις οποίες εκχύλισμα της ουσίας που πιθανά ευθύνεται για τα συμπτώματα, τοποθετείται στο δέρμα του ασθενούς και εν συνεχεία προκαλείται νυγμός με ειδικό σκαριφιστήρα- η αντίδραση γίνεται ορατή εντός 10- 15 λεπτών.
Άλλες, ακόμη πιο ειδικές διαγνωστικές διαδικασίες είναι οι τροφικές και ρινικές προκλήσεις, για τη διάγνωση της τροφικής και αναπνευστικής αλλεργίας αντίστοιχα.
8. Πως αντιμετωπίζεται η αλλεργία της άνοιξης?
Ο πρώτος τρόπος θεραπείας των αλλεργιών είναι η συμπτωματική αντιμετώπιση. Γίνεται με τοπικά σκευάσματα που περιέχουν κορτιζόνη και αντιισταμινικά χάπια. Όμως, η συμπτωματική θεραπεία δεν μεταβάλλει τον «παρεξηγημένο» τρόπο με τον οποίο η άμυνα του οργανισμού αντιλαμβάνεται την ουσία που προκαλεί αλλεργία, γι’ αυτό και πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε φορά που υπάρχουν συμπτώματα.
Ο δεύτερος τρόπος θεραπείας είναι η αιτιολογική αντιμετώπιση. Με τη θεραπεία αυτή, γνωστή ως ανοσοθεραπεία, ξανα-εκπαιδεύεται το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, ώστε να αγνοεί την αλλεργιογόνο ουσία όποτε έρχεται σε επαφή με αυτή. Αυτή η θεραπεία γίνεται με ειδικά εμβόλια, είτε υπογλώσσια είτε υποδόρια, είναι ασφαλής και αποτελεσματική, αρκεί να γίνεται από γιατρούς με ειδική εκπαίδευση. Αφορά τις αναπνευστικές αλλεργίες και την αλλεργία σε μέλισσα και σφήκα, αλλά όχι την τροφική και φαρμακευτική αλλεργία, για τις οποίες υπάρχουν άλλοι τρόποι θεραπευτικής προσέγγισης.
9. Πως μπορεί να προληφθεί η εμφάνιση συμπτωμάτων αλλεργίας?
Δεν υπάρχει απόλυτος τρόπος να αποφύγουμε την έκθεση σε γύρεις, διότι αυτές ταξιδεύουν με τον αέρα χιλιόμετρα μακριά από το σημείο που απελευθερώνονται. Καλό είναι τις ημέρες με έντονη γυρεοφορία να αποφεύγουμε τις μετακινήσεις σε εξωτερικούς χώρους, ειδικά νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα, διότι τότε υπάρχει η μεγαλύτερη συγκέντρωση γύρης στην ατμόσφαιρα. Επίσης να αποφεύγουμε τις μετακινήσεις τις ημέρες που φυσάει δυνατός αέρας. Αυτό φυσικά δεν είναι πάντα εφικτό.
Όπως με όλα τα νοσήματα πιο σημαντική είναι η πρόληψη εμφάνισης αλλεργίας. Αυτό, για τις εαρινές αλλεργίες μπορεί να γίνει με την έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία της δερματικής κατάστασης που ονομάζεται ατοπική δερματίτιδα.
Η ατοπική δερματίτιδα (αλλιώς βρεφικό έκζεμα) είναι μια χρόνια, κνησμώδης δερματοπάθεια, που εμφανίζεται από την πρώτη βρεφική ηλικία και συνεχίζεται στην παιδική ηλικία, ως έντονη ξηροδερμία και περιοχές με έκζεμα και έντονο κνησμό. Είναι άκρως σημαντική η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία της κατάστασης αυτής, διότι διαφορετικά οδηγεί σε μια αλληλουχία γεγονότων που είναι γνωστά ως ατοπική (ή αλλεργική πορεία) και περιλαμβάνει τη μετέπειτα ανάπτυξη τροφικής αλλεργίας, αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος.
Αντίθετα, η σωστή περιποίηση του δέρματος, ελαχιστοποιεί την επαφή του με τις γύρεις κατά την πρώτη παιδική ηλικία, με αποτέλεσμα την ελάττωση στη συχνότητα εμφάνισης αλλεργικής ρινίτιδας
Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης
Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων- Στρατιωτικός ιατρός
